Anadolu'dan Bir Yaşar Kemal Geçti

Yaşar Kemal, Nigâr Hanım ile çiftçi Sadık Efendi’nin oğlu olarak aslen Van-Erciş yolu üzerinde ve Van Gölü’ne yakın Muradiye ilçesine bağlı Ernis (bugün Ünseli) köyünde dünyaya geldi.

Kendi anlatımına göre bir Türkmen köyünde tek Kürt ailenin çocuğu olarak doğup büyüyen Yaşar Kemal, evde sadece Kürtçe köyde ise Türkçe konuşurdu.

Ailesi, Birinci Dünya Savaşı’ndan dolayı Adana’nın Osmaniye ilçesine bağlı Hemite (bugün Gökçedam) köyüne yerleşti. Beş yaşındayken, babasının camide öldürülüşüne tanık oldu.

Orta okul döneminde çeşitli işlerde çalıştı. Kuzucuoğlu Pamuk Üretme Çiftliği’nde ırgat kâtipliği (1941), Adana Halkevi Ramazanoğlu kitaplığında memurluk (1942), Zirai Mücadele’de ırgatbaşlığı, daha sonra Kadirli’nin Bahçe köyünde öğretmen vekilliği (1941-42), pamuk tarlalarında, batozlarda ırgatlık, traktör 

sürücülüğü, çeltik tarlalarında kontrolörlük yaptı.

1978 yılında yaptığı bir söyleşide sanat çalışmalarına, ilkokula başlamadan önce şiirle işe koyulduğunu ve okula başladığında “yaşlı halk şairleriyle çakıştığını” anımsadığını belirtti.

İlkokul son sınıfındayken arkadaşı Aşık Mecit, çok iyi saz çalarken kendisi annesinden ötürü sazı “berbat” çalmaktaydı.

Bunun nedenini şu sözlerle dile getirdi:

“Benim saz çalamamamın sebebi var, anam aşık olacağım da diyar diyar dolaşacağım diye saza, aşıklığa düşman olmuştu. Onun tek çocuğuydum ve gözünden ayırmıyordu beni.

Okulda, düğünlerde, bayramlarda beni hep Aşık Mecit'le çakıştırırlardı. Aşık Mecit'le Kadirli'de bir kahvede bir gece sabaha kadar çakıştığımı anımsıyorum.”

Ortaokuldan ayrıldıktan sonra folklor derlemelerine başladı. 1940-1941 yılları arasında Çukurova'dan ve Toroslar'dan derlediği ağıtları içeren ilk kitabı olan Ağıtlar, Adana Halkevi tarafından 1943 yılında yayınladı. 1944 yılında yayınlanan ilk hikâyesi Pis Hikâye’yi askerlik yıllarında yazmıştı.

Bebek, Dükkâncı, Memet ile Memet öyküleri 1950’lerde yayımlandı.

Çeşitli yayınlarda Kemal Sadık Göğceli adı ile yazarken, Yaşar Kemal adını il kez Cumhuriyet gazetesine girince kullanmaya başladı.

1952 yılında yayımlanan ilk öykü kitabı olan Sarı Sıcak’ta da yer alan Bebek öyküsü gazetede günlük olarak verilmeye başladı.

1947’de İnce Memed’i yazdı fakat, yarım bıraktı ve 1953-54’te bitirdi. 1987 yılındaki bir söyleşisinde romanı yazma nedeninin eşkiya olan ve dağda vurulan amcasının oğlunun vurulması olduğunu belirtti.

Aynı söyleşide, çocukluğunun eşkiyalığın içinde geçtiğini, dayısının “en büyük” eşkiyalardan biri olduğunu, o çevrede 1936’lara kadar beş yüze yakın eşkiya bulunduğunu ve bunlardan birinin de Kurtuluş Savaşı’nda Kadirli’yi ilk örgütleyenlerden olan Karamüftüoğlu ailesinden ünlü Remzi Bey olduğunu söyledi.

Remzi Bey kendisine, ilk İnce Memed hikayesinde “Çakırdikeni” diye yer alan diken hikâyesini anlattı ve Yaşar Kemal’e “eşkıyalığın felsefesi"ni yaptı.

Yaşar Kemal’in dünyada ilk kez yayımlanan eseri, Bebek öyküsüdür, önce Fransızcaya, sonra İngilizceye, İtalyancaya, Rusçaya, Romenceye ve diğer dillere çevrilmiştir.

Yaşar Kemal 17 yaşında politikaya ilgi duymaya başladı. 1962 yılında Türkiye İşçi Partisi’ne katıldı. Emekçi sınıfın iktidara gelmesini isteyen Yaşar Kemal, TİP’te sekiz yıl çalıştı, yöneticilerden biriydi. 

Ama sonra TİP'ten ayrıldı. Nedenini partinin niteliğini yitirmesine, bürokratların eline geçmesine ve emekçilerden kopmasına bağladı.

1987’deki bir söyleşisinde Türkiye’de gerçek bir Marksist partiye ihtiyaç olduğunu; 1993'teki başka bir söyleşisinde ise Sovyetler Birliği çökmesinin, sosyalizmin de çökmesi değil, tam tersine dünya sosyalizminin zaferi olduğunu söyledi.

Ülke, Kovan, Millet, Beşpınar dergilerinde şiirleri yayınlanana Yaşar Kemal 1951 yılında İstanbul’a yerleşerek, Cumhuriyet Gazetesi’nde fıkra ile röportaj yazarlığı yapmaya başladı. “Dünyanın En Büyük Çiftliğinde Yedi Gün” başlıklı röportajıyla, Gazeteciler Cemiyeti Özel Başarı Armağanı’nı kazandı.

1955-1984 yılları arasında öykü, roman, röportaj ile makalelerinden oluşan 33 kitabı yayımlandı. Yaşar Kemal, ilk romanı “İnce Memed” ile 1955 yılında Varlık Roman Armağanı’nı kazandı. 1974 yılında “Demirciler Çarşısı Cinayeti” adlı yapıtı, Madaralı Roman Ödülü’nü aldı. 1977 yılında “Yer Demir, Gök Bakır” adlı eseri Fransa’da Edebiyat Eleştirmenleri Sendikası tarafından “Yılın En İyi Yabancı Romanı” seçildi. “Binboğalar Efsanesi”, 1979 yaz dönemi için Büyük Edebiyat Jürisi tarafından seçilen kitaplar arasında yer aldı. 1982 yılında uluslararası Del Duca Ödülü’ne layık görülen Yaşar Kemal, 1984 yılında Fransa’ nın Légion D’Honneur Nişanı’nı aldı.

Yapıtlarında Anadolu insanının sözlü anlatım geleneğinin ürünleri olan destanlardan, ağıtlardan, halk öykülerinden, masallardan, türkülerden ve çağdaş roman tekniklerinden yararlanarak vardığı bireşim ve üslup, onu her bakımdan özgün bir çağdaş sanatçı kimliğine ulaştırmıştır.

Kurduğu imge ve mit dünyası, benzetmeler, betimlemeler, doğanın tüm yönleriyle anlatımı, kullandığı dil, yerel sözcükler ve deyimler, atasözleri, yakarışlar ve sövgüler onun anlatımını canlı ve etkileyici kılan özellikler olarak görünmektedir.

Anlatımındaki özgünlük “düşle gerçeği, doğayla insanı iç içe” vermedeki başarısından kaynaklanmaktadır. Yarattığı dünyanın dış görünümünü etkileyici bir biçimde çizer. Şiirsel üslubu, olağanüstü düş gücü, modern romanla epik anlatım biçimlerini başarıyla bağdaştırması, onu özgün ve güçlü kılan özellikleridir.

Yaşar Kemal PEN Yazarlar Derneği üyesi ve Nobel Edebiyat Ödülü’ne aday gösterilen ilk Türk yazardı.

Usta yazar 2014 yılında solunum güçlüğü ve kalp ritim bozukluğu sebebiyle hastanede tedavi görmeye başladı. 28 Şubat 2015 tarihinde organ yetmezliği nedeni ile vefat etti.

Yaşar Kemal’in  Cenazesi 2 Mart 2015 tarihinde düzenlenen törenin ardından Zincirlikuyu Mezarlığına defnedildi.

Yaşar Kemal Eserleri:

Sarı Sıcak, 1952

Bütün Hikayeler, 1975

Yaşar Kemal’in Roman

İnce Memed, (1. Cilt) 1955; (2. Cilt) 1969, (3. Cilt) 1984; (4. Cilt) 1987

Teneke,1955

Orta Direk, 1960

Yer Demir Gök Bakır, 1963

Ölmez Otu, 1968

Akçasazın Ağaları / Demirciler Çarşısı Cinayeti, 1974

Akçasazın Ağaları / Yusufcuk Yusuf, 1975

Yılanı Öldürseler, 1976

Al Gözüm Seyreyle Salih, 1976

Allahın Askerleri, 1978

Kuşlar da Gitti, 1978

Deniz Küstü, 1978

Hüyükteki Nar Ağacı, 1982

Yağmurcuk Kuşu / Kimsecik I, 1980

Kale Kapısı / Kimsecik II, 1985

Kanın Sesi / Kimsecik III, 1991

Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana, 1997

Karıncanın Su İçtiği, 2002

Tanyeri Horozları, 2002

Yaşar Kemal’in Çocuk Romanı:

Filler Sultanı ile Kırmızı Sakallı Topal Karınca, İst.: Cem, 1977.

Yaşar Kemal’in Destansı Romanları:

Üç Anadolu Efsanesi, 1967

Ağrıdağı Efsanesi, 1970

Binboğalar Efsanesi, 1971

Çakırcalı Efe, 1972

Yaşar Kemal’in Çevirileri:

Ayışığı Kuyumcuları (A. Vidalie; Thilda Kemal ile), İst.: Adam, 1977.

Yaşar Kemal’in Röportajları:

Yanan Ormanlarda 50 Gün, İst.: Türkiye Ormancılar Cemiyeti, 1955

Çukurova Yana Yana, İst.: Yeditepe, 1955

Peribacaları, İst.: Varlık, 1957

Bu Diyar Baştan Başa, İst.: Cem, 1971

Bir Bulut Kaynıyor, İst.: Cem, 1974

Allahın Askerleri, İst.: Milliyet, 1978

Röportaj Yazarlığında 60 Yıl, İst.: YKY, 2011

Çocuklar İnsandır, İst.: YKY, 2013.

Yaşar Kemal’in Deneme-Derlemeleri:

Ağıtlar, Adana: Halkevi, 1943

Taş Çatlasa, İst.: Ataç, 1961

Baldaki Tuz, (1959-74 gazete yazıları) İst.: Cem, 1974

Gökyüzü Mavi Kaldı, (halk edebiyatından seçmeler, S. Eyüboğlu ile)

Ağacın Çürüğü: Yazılar – Konuşmalar, (der. Alpay Kabacalı) İst.: Milliyet, 1980

Yayımlanmamış 10 Ağıt, İst.: Anadolu Sanat, 1985

Sarı Defterdekiler: Folklor Derlemeleri, (haz. Alpay Kabacalı) İst.: YKY, 1997

Ustadır Arı, İst.: Can, 1995

Zulmün Artsın, İst.: Can, 1995

Binbir Çiçekli Bahçe, İst.: YKY, 2009.

Yaşar Kemal’in Şiirleri:

Bugünlere Bahar İndi, İst.: YKY, 2010.

Yaşar Kemal’in Kazandığı Ödüller:

1955 Gazeteciler Cemiyeti Başarı Armağanı (“Dünyanın En Büyük Çiftliğinde Yedi Gün” adlı röportaj dizisi ile)

1956 Varlık Roman Armağanı (İnce Memed ile)

1966 İlhan İskender Armağanı (Teneke’den aynı adla uyarlanan oyunu ile)

1966 Uluslararası Nancy Tiyatro Festivali Birincilik Ödülü (“Yer Demir Gök Bakır” romanından Nihat Asyalı’nın sahneye uyarladığı, Yılmaz Onay’ın sahneye koyduğu “Uzun Dere” oyunu ile. Türkiye ödülü, Brezilya ile paylaştı.)

1974 Madaralı Roman Armağanı (Demirciler Çarşısı Cinayeti ile)

1977 Fransa Eleştirmenler Sendikası En İyi Yabancı Roman Ödülü (Yer Demir Gök Bakır ile)

1978 Fransa’da En İyi Yabancı Kitap Ödülü (Ölmez Otu ile)

1979 Fransa “Büyük Jüri” En İyi Kitap Ödülü (Binboğalar Efsanesi ile)

1982 Uluslararası Cino Del Duca Ödülü

1984 Fransız Legion d’Honneur Ödülü Commandeur payesi

1984 TÜYAP Kitap Fuarı Halk Ödülü

1985 Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülü

1986 Orhan Kemal Roman Ödülü (Kale Kapısı ile)

1988 TÜYAP Kitap Fuarı Halk Ödülü

1988 Fransa Kültür Bakanlığı Commandeur des Arts et des Lettres Nişanı

1991 Fransa Strasbourg Üniversitesi Onur Doktorası

1992 11. TÜYAP Kitap Fuarı Onur Yazarı

1992 Antalya Akdeniz Üniversitesi Onur Doktorası

1993 Kültür Bakanlığı Büyük Ödülü

1994 Mülkiyeliler Birliği Rüştü Koray Armağanı

1995 Morgenavissen Jylaand-Pösten Ödülü (Danimarka)

1996 Türkiye Yayıncılar Birliği Düşünce ve İfade Özgürlüğü Ödülü[14]

1996 Kanın Sesi ile Akdeniz Yabancı Kitap Ödülü (Perpignan, Fransa)

1996 VIII Katalunya Uluslararası Ödülü (Barcelona, İspanya)

1996 Lillian Hellman/Dashiell Hammett Baskıya Karşı Cesaret Ödülü, İnsan Hakları İhlallerini İzleme Örgütü,(New York)

1997 Toplu eserleri için Premio Internazionale Nonino Ödülü, İtalya

1997 Kenne Vakfı Düşünce ve Söz Özgürlüğü Ödülü (Uppsala, İsveç)

1997 Norveç Yazarlar Birliği ödülü, Wole Soyinka ile ortak

1997 Frankfurt Kitap Fuarı Alman Yayıncalar Birliği Ödülü

1998 Frei Üniversitesi Berlin Fahri Doktora

1998 Bordeaux Yayıncılar Birliği Yabancı Edebiyat Ödülü

2002 Bilkent Üniversitesi Fahri Doktora

2003 Z. Homerus Şiir Ödülü

2003 Savanos Ödülü (Selanik)

2003 Türkiye Yayıncılar Birliği Yayıncılık Emek Ödülü.

2008 Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük ödülü

2009 Çukurova Üniversitesi, Fahri Doktora

2011 Légion d’honneur

2013 Krikor Naregatsi Nişanı

Kaynak: Gelgez-Bilginin Deposu