Rusya Bilimler Akademisi: 'Kimler Çerkes (Adıge)?' 25.05.2010

Rusya Bilimler Akademisi, Miklukho-Maklay N.N. Etnoloji ve Antropoloji Enstitüsü, Dünya Çerkes Birliği ( DÇB )nin 2010 nüfus sayımında kullanılmak üzere kendilerini Çerkeslerin alt etnik gruplarından sayanların tümünün Çerkes=Adıge olarak yazılması için yaptığı başvuruya 25.05.2010 tarihinde cevap verdi. 

Gönderilen resmi yazının çevirisi şöyle:

"Bir etnik grup adı olarak Çerkes tanımı ve bu halkın Kuzey Kafkasya'da bulunan ülkesi olarak Çerkesya yer adı; Ermeni, Gürcü, Arap, Fars, Türk v.d. tarih kaynaklarında ilk olarak 13. yy. da ortaya çıkarak kendisinden önceki etnik adlandırmaların ( Kerketler, Zighler, Cighler, Kaşaglar, Kaslar, Kasoglar, Carkaslar v.b. ) yerini almıştır. 

Ethnikon, yani etnik grup adı olarak Çerkes tanımı, Avrupa ve Rusya kaynaklarında 15-19 yy. arasında yaygın olarak kullanılagelmiştir. 

Ne var ki yerli halk kendisine Adığe demekten hiçbir zaman vazgeçmemiştir. 

Bu arada farklı etnolojik grupları birbirinden ayıran yerel adlar da önem taşır: Natuhaylar, Abzahlar, Janeler, Kabardeyler vs. gibi. 

Buna karşın, kimi sosyal, kültürel, dilsel farklılıklar söz konusu olsa da, tarihsel-etnografik bakış açısıyla tüm bu grupların tek bir Çerkes ( Adığe ) halkını oluşturduğu söylenebilir.

19-20. yy. da yaşanan Kafkas savaşı, Çerkeslerin büyük bölümünün Osmanlı İmparatorluğu'na sürgün edilmesi, Çarlık hükümetinin, sonrasında da Sovyet iktidarının gerçekleştirdiği idari değişimler Rusya Federasyonu'nda farklı bölgelere ayrılmış dört Çerkes topluluğunun oluşmasına neden olmuştur, ki bunlar: Şapsığlar, Adığeler, Çerkesler ve Kabardeyler olmak üzere farklı etnografik isimlerle anılmışlardır.

Tarihsel açıdan yakın geçmiş olarak nitelenebilecek bir dönemde meydana gelen mekansal ayrılık, halkın hafızasında bu gruplar arasındaki genetik ve kültürel birlik bilincinin kaybolmasına neden olmamıştır. 

Çağdaş araştırmalar Şapsığ, Adığe, Çerkes ve Kabardeylerde etnik öz bilinç ve geleneksel kültür temelinin ortak olduğunu ortaya koyar. Bu da adı geçen grupların tek bir Çerkes (Adığe) üst ulusunu oluşturduğunun kanıtıdır. 

Ubıhlara gelirsek, 19. yy. ortalarına kadar Soçi ve Şahe nehirlerinin yukarılarında yaşamış olan bu halk topluca Osmanlı İmparatorluğu'na sürülmüştür. 

Elimizde kalan tarih belgelerine bakılacak olursa Ubıhlar kendilerine byoh (б,ёхъ) diyorlardı, fakat kaynaklar bu adın da söz konusu etnik grubun kullandığı bir ad olduğunu gösteriyor. 

Ubıhların günümüzde yaşayan az sayıda temsilcileri yahut kendilerinin Ubıh olduğunu söyleyenler ( ki böylelerine 2002 Rusya Federasyonu nüfus sayımında rastlanmıştır ) ortak Çerkes öz bilincine sahip, Çerkes (Adığe) kültürel geleneklerini paylaşan, kendilerini çağdaş Çerkes (Adığe) halkının bir parçası olarak gören kişilerdir."

Rusya Bilimler Akademisi

25. 05. 2010