Çerkes Cevizi

Çerkesler (Adığeler) ceviz ağacına "Çerkes cevizi" derler ve İngilizce Webster sözlüğü bu ceviz çeşidini Circassian walnut olarak adlandırır. 

İlk kez M.Ö. 4. yüzyılda antik Yunan bilim insanı ve botanikçi Theophrastus tarafından tanımlanmıştır. 

Bu ağacın Kafkasya'ya ne zaman geldiği bilinmemekle birlikte, çok eski zamanlardan beri orada olduğu kesindir çünkü folklorumuzda ve ritüellerimizde yer almıştır.

Pagan dönemlerde ceviz ağacı Çerkesler için kutsal bir ağaçtı. Onun altında törenler yapılır, Tha'ya dua edilirdi. Tha'dan ceviz ağacının altında istenen her şeyin gerçekleşeceğine inanılırdı. 

Ağaç çok büyük ve heybetlidir, 30 metreye kadar büyür ve yüzlerce yıl yaşar. Binlerce yıl yaşayan örnekleri de bulunmuştur. 

Gölgesi her zaman sessiz ve huzurludur, yapraklarının özel kokusu böcekleri uzak tutar.

Adığeler genel olarak bahçeciliğe değer verirlerdi ve her kabilenin kendine ait "totem" ağacı vardı. Örneğin Kabardey Çerkeslerinde genellikle gümüş kavak yaygındı, Hakunovların soyunun ağacı ise dişbudaktır. Bu soy uzun zamandır arıcılıkla uğraşırdı ve arıları kovan değiştirdiklerinde sadece dişbudak ağaçlarını seçerler.

Bir kız çocuğu doğduğunda Çerkesler onun anısına kiraz, oğlan doğduğunda ise elma veya armut ağacı dikerlerdi. Her yeni aile evlerinin kapısının önüne de dəşxo — Çerkes (ceviz) ağacı dikerdi.

19. yüzyıl İngiliz gezgini Edmund Spencer (Shakespeare dönemi şairiyle karıştırılmamalıdır), Çerkesya'yı ziyaret ettiğinde Adığelerin ceviz şekerini nasıl elde ettiklerini anlatmıştır. 

Ağaçtan öz suyu akmaya başladığında, büyük miktarda öz suyu toplar, temizler, birkaç gün bekletir, koyulaşınca bundan şeker yaparlardı.

Ceviz öz suyu ile ilgili konuyu Nart destanlarında da buluruz: Nart Bataraz ceviz öz suyu ile beslenmiştir.

Kafkasya'da cevizden helva, baklava yapılır, çeşitli yemeklere eklenir. 

Çerkesler cevizi un haline getirip öğüttükten sonra dəşxo şıps — ceviz soslu tavuk hazırlarlar. Bu yemek daha sonra çok popüler olmuş ve "Çerkes usulü tavuk" olarak adlandırılmıştır.

Birçok Çerkes ailesinde kahvaltıda geleneksel olarak balda bekletilmiş cevizle çay içilir.

Orta Çağ'da Çerkes (ceviz) ağacı Kafkasya'da ve çevresinde, özellikle Çerkes toprakları üzerinden yayılmıştır. Kuzey ve batıdan gelen tüccarlar cevizleri genellikle Çerkeslerin yaşadığı bölgelerden temin ederdi. 

Kuzey Kafkasya'da (tarihi Çerkesya dahil) ceviz ağaçları gerçekten iyi yetişirdi. Bu yüzden Avrupa'da "Çerkes cevizi" adı, çokça bulunduğu ve getirildiği bölgeye atfen yerleşmiştir.

Bugün ABD ve bazı Avrupa ülkelerinde "Çerkes cevizi" terimi kullanılmaktadır. 

Bu ağaçtan müzik aletleri, pahalı mobilyalar, lüks otomobil panelleri, silah parçaları yapılır ve bileşiminde "Circassian walnut" ifadesi yer alır.

Martin Kochesoko