Kendileriyle konuşursan, yaşama ilişkin anlatacakları ciltleri doldurur. Tev eşler, Aslan ile Nuriyet üzerine yayımladığımız yazı parçaları, ulusun izlediği yol üzerinedir.
Tanıştıkları günden bu yana birbirlerine danışma gibi bir özellikleri var.
“Bilmediğin şeyi sorup soruşturmak daha iyidir” diyor Tev Aslan. Sorduğun seyi yanıtlayan kişi sana yol gösterir, ona olan güvenin artar.
Bu ikisi, Adıge Devlet Öğretmen Okulu öğrencisi iken bazen birbirlerini görür, selamlaşırdı. Nuriyet yüksek öğretim sonrası Moskova’da yüksek lisans tezini verdi, dilbilimleri asistanı oldu. Maykop dönüşünde Adıgey Devlet Radyo Yayın Kurumunda çalışmaya başladı.
Nuriyet, çocuklar için ilginç Adıgece çocuk programları hazırlıyordu. Masal kahramanları, acıma duygusu olan (merhametli) insan örnekleri, iyinin kötüye üstün gelmesi vurgulu çocuk programları sunuyordu. Adıge Televizyonu için hazırladığı programlar ilgi çekici oluyordu.
Makine operatörü ve ünlü bir arkeolog
Tev Aslan, Tevıyhable köyünden, köylüleri ona Slavik derler. “Oktyabr” adlı köy kolhozunun makine operatörü idi. Toprak sevgisi çalışmasına güç katıyordu. Kuban [Krasnodar] Barajı çeklince Leninehable köyü ve Marta Irmağı kıyılarında açığa çıkan altın, bronz ve taştan yapılma eski dönemlere ait eşyalar buldu. Sonuç olarak Adıgelerin tarihini daha derinlemesine öğrenmek istedi ve arkeolog oldu.
Vılape [Ulyap] höyükleri kazısında çıkarılan eşyalar, dünya arkeolojisinde yer alan ünlü yapıtlar arasındaydı. Adıgey’de anadilinde yazılmış ilk arkeolojik kitabını [Адыгэ лъэпкъым идышъэ к1эныжъ] (*) yayımlamış olan kişidir. Tev Aslan’ın kitabı arkeolojik yapıt resimleriyle süslenmiştir.
İlk gençlik günlerinde samba ve değişik spor dallarıyla ilgilendi. Tevçoj rayonunda ünlü bir tarım emekçisi, makine operatörü iken, arkeoloji ve müze konusuna merak sardı ve o konuda derinleşti.
Mesleki yakınlık onları bir araya getirdi
Habahume Nuriyet, Bir gazete muhabiri olarak bazen Tev Aslan ile röportajlar yapıyordu. Bir kış akşamı Nuriyet’in röportaj için yanına geldiğini anlattı Tev Aslan.
Nuriyet, o akşam biraz yakınmıştı. Bir başına yaşadığını, ev işleri ile uğraştığını, işleri için gereken zamanı ayıramadığını söyledi.
Tev Aslan, moralini yükseltmek için kıza iyi gözle bir bakış yöneltti. “Ben de yalnız yaşıyorum, sorunumuz ortak”, diye kıza karşılık vermişti. Her ikisi de iyi niyetle bakıştılar. Birbirlerine bir şey demediler, ama kalp çarpıntıları dondurucu kış ortasında bile duyulabilirdi…
Öncü
Nuriyet, “Soydaşlarımız”, “Gökkuşağı”, “Dilim-Dünyam” ve “Adıgece Öğreniyorum” adlı televizyon projelerinin hazırlayıcısı olarak, 1987 yılında Adıge Cumhuriyeti Sosyal Bilimler Araştırma Enstitüsü’nde çalışmaya başladı. Şimdi de enstitünün bilim sekreteri. Sözlük ve kitap yayımı işleri ile uğraşıyor.
Nuriyet 2016 yılında, Rusya Eğitim ve Bilim Bakanlığından takdirname aldı. 2017 yılında da 3 ciltlik “Adıgece Açıklamalı Sözlük”ün (Адыгабзэм изэхэф гущыIалъ) yayımına katkıları nedeniyle, Adıge Cumhuriyeti Devlet bilim ödülünü aldı.
Tev Aslan da Adıge Cumhuriyeti kültür emekçisi ve Adıge halk ozanı Tevçoj Śığo’nun jübilesinde madalya alan biri, RFKP üyesi ve kıdemli bir işçi.
Aslan ile Nuriyet birlikte Nefset adlı bir kız büyüttüler. Kız kolejde okudu, biçki dikiş hocası. Evlendi ve iki çocuğu var. Eşi din adamı (yefendi). Çocuklara Adıgece, ulusal gelenek ve görenekleri öğretiyorlar.
Yerinde duramıyor
Dünyaca ünlü arkeolog yerinde duramıyor. Köyü Tevıyhable konusunda bir kitabı, yayına hazırladı. 220 üzeri yer adını tanıtıyor. Ünlü Adıge bilim insanı Bırsır Batırbıy, kitaba büyük bir değer biçti.
Tev Aslan eşi Nuriyet’in katkılarını ve yardımlarını gizlemiyor. Düzgün ve doğru sözcükleri daha iyi kullanmak için folklorik kaynakları, ulusal düşüncelerle bağdaşır hale getiriyorlar.
Cisimlerin Adıgece adlarını 500 sayfa tutarında derlediler. İlk fırsatta onu da ayrı bir kitap olarak yayımlamayı düşünüyorlar. Karı koca, kitabı Rusya Devlet Başkanlığı bursu alanlardan Hut Mecid yarışması için hazırlamış bulunuyorlar.
Tev Aslan, Adıge Cumhuriyeti Ulusal Müzesinde çalışıyor. Turistlere ve Adıgey’in geçmişine ilgi duyanlara, tarih ve sanat konusunda bilgilendirici konuşmalar yapıyor.
Cumhuriyetimiz için genç arkeologlar yetiştirilmesini başta gelen bir sorun olarak görüyor. Cumhuriyet sivil toplum örgütü “Adıge Xase” yönetim kurulu üyesi.
Karı koca, meslekleri ile gurur duyuyorlar. Birlikte çalışarak Adıge Cumhuriyeti devlet yapısının güçlendirilmesi çalışmalarına büyük katkılarda bulunuyorlar. Kısa yazıyorlar, ama görüşlerini genişleterek yayıyorlar.
Bu yıl, Rusya’da yaşayan ulusların kültür ve sanat mirası yılı. Eşleri, sanat bir araya getirdi, temiz iç dünyalarını yaşama, Adıge gelenek ve göreneklerine yansıtıyorlar. Tanrı onlara uzun bir ömür ve mutluluklar bağışlasın.
YemţıÍ Nurbıy
(*) - "Адыгэ лъэпкъым идышъэ к1эныжъ" - "Adıge Ulusunun Altın Mirası". Tev Aslan'ın kitabının adı. - hcy
Adıge Mak, 11 Ağustos 2022
Çeviri: Hapi Cevdet Yıldız
Çerkesya Hareketi Haber Merkezi
Facebook 
Twitter 
Pinterest 
Linkedin 
Tumblr 
vk 
Odnoklassniki 
Reddit 
Whatsapp
Google Bookmarks
