Arap Alevi Halkının Geleneksel “Evvel Temmuz” Kutlamaları…

'Evvel Temmuz', Hatay'da yıllardır yapılan, ünü Antakya sınırlarını aşarak ülke genelinden hatta Ortadoğu’dan katılımcılarla yıldan yıla büyüyen bir festival. Temmuz ayını, temsil ettiklerini karşılayıp kutlamak bu toprakların binlerce yıllık geleneği ve Hatay Arap Alevileri için önemli bir ritüel. 

Festivale adını veren, içinde bulunduğumuz Miladi takvimin yedinci ayı Temmuz, Tanrıça İnanna’nın eşi; İnanna ile birlikte bereket dağıttığına inanılan, 'Çobanların Tanrısı' olarak da bilinen Tammuz…

Evvel Temmuz Bayramı’nın anlamı, önemi nedir?

- Miladi takvimde 14 Temmuz gününe denk gelen Evvel Temmuz Bayramı, Rumi takvimde 1 Temmuz gününe, yani temmuz ayının başlangıcına denk gelir. 'Evvel Temmuz' kelime anlamı olarak '1 Temmuz' veya 'Temmuzun Başlangıcı' demektir.

Evvel Temmuz Bayramı’nın anlamını tek yönden irdelemek eksik bir değerlendirme olur. Daha çok Arap Alevi kültürü ile özdeşleşmiş olsa da, hikâyesi çok tanrılı dinler dönemine kadar uzanan 4 bin yıllık bir bayramdan söz ediyoruz. 

Çok tanrılı dinler döneminde hasat zamanının, bereketin ve bolluğun kutlandığı; bir sonraki hasat döneminin de bereketli geçmesi için bereket tanrısı Temmuz’a kurbanların adandığı bu bayram, tek tanrılı dinlerin ortaya çıkmasından sonra da devam etmiş ve günümüze ulaşmıştır. 

Evvel Temmuz Bayramı Sümerlerde Dumuzi, Fenikelilerde Adonis, Eski Mısır’da Osiris isimleriyle bilinmektedir. Kültürel ve coğrafi farklılıklardan kaynaklı bu bayramın ritüelleri uygarlıktan uygarlığa farklılık göstermiş olsa da öz ve anlam olarak benzerdir. 

* Evvel Temmuz Bayramı’nın Arap Aleviler için önemi nedir?

- Arap Alevileri tarih boyunca ötekileştirilmiş, zulme ve kıyımlara uğramış; fakat her şeye rağmen kültürlerini, dini inanç ve öğretilerini nesiller boyunca aktararak günümüze kadar getirmeyi başarmış bir halktır. Ortadoğu’nun en kadim halklarından biridir. 

Kısa süre hüküm süren Hamdani Devleti dönemini saymazsak, tarih boyunca farklı halkların egemenliği altında yaşamış olmasına rağmen özünü koruyup aktarmayı başaran Arap Alevileri için Evvel Temmuz kültürel, tarihsel ve özel bir değerdir. 

Özel bir değerdir, çünkü Evvel Temmuz Bayramı kutlanma biçimi açısından diğer Arap Alevi bayramlarından ayrı bir yer tutuyor.

Arap Alevileri tarafından diğer bayramlardan farklı olarak doğayla iç içe düzenlenen piknik ve şenliklerle kutlanan bu bayram, 1980 darbesi sonrasında asimilasyon politikaları çerçevesinde yasaklandı. Bu baskı ve yasaklar sürecinin 90’larda da devam etmesiyle beraber Evvel Temmuz geleneği unutulmaya yüz tutuyor. 

İşte Samandağ'da Evvel Temmuz Festivali’nin ortaya çıkış gerekçesi de buraya dayanıyor. Özelde bu geleneği yaşatmak, genelde ise Arap Alevi halkını asimile etmeyi hedefleyen anlayışla mücadele etmek amacıyla 2000 yılından beri bu festival düzenleniyor. 

Sonuç itibariyle, Evvel Temmuz Bayramı Arap Alevileri açısından sadece bolluğu, bereketi kutlamak anlamına gelmiyor. Bu bayram aynı zamanda kültürü yaşatma, var olma, asimilasyonla mücadele etme noktasında politik bir mevzi haline de gelmiş oluyor. 

Bu da Evvel Temmuz Bayramı’nın Arap Alevileri açısından önemini daha da derinleştiriyor.

* 20 yılı aşkın bir süredir her sene daha da büyüyen bir festival nasıl kitleselleşti, halkta karşılığı nedir bu festivalin?

- Nasıl oldu da bu girişim, baskılara rağmen bugün ülkenin ve Ortadoğu’nun muhalif bir perspektife ve uluslararası boyuta sahip sayılı festivalleri arasına girdi?

Festivali düzenleyen kurumların özverisi, mücadelesi ve Samandağ halkının bu mücadeleyi sahiplenişi ile. Samandağ halkının festivali sahiplenmesi, desteklemesi ile tüm karşı girişimler boşa düşürüldü.

Ayrıca tarih boyunca zulme ve baskıya uğramış, var olma mücadelesi vermiş olan bir halkın toplumsal ve politik bağlamda önemli hassasiyetleri mevcuttur. 

Tüm bunları göz önüne aldığımızda Evvel Temmuz Festivali, Hatay halkının kültürel, toplumsal ve politik açıdan var olması ve kendini var kılması için güçlü bir buluşma zeminidir.

* Evvel Temmuz Arap Aleviliği için önemli fakat Türkiye’nin farklı yerlerinden de festivale gelen insanlar oluyor. Bu köprü nasıl oluştu?

- Evvel Temmuz Festivali, mayasını Arap Alevi halkının var olma, kültürünü ve dilini yaşatma mücadelesinden alıyor, doğrudur. Zaten bu mücadelenin yolu eşitlikçi, demokratik, özgür bir ülke ve toplum yaratma gayesinden bağımsız olamaz. 

İşte Evvel Temmuz Festivali tüm bunları gören bir perspektifle kapsamlı ve bütüncül bir zemin üzerine kuruluyor. Yani Evvel Temmuz Festivali’nin amacı sadece 'finnen'lerin (Halk Ozanı) sahnesi olmak değil, aynı zamanda 'finnen'lerin, âşıkların ve “dengbej”lerin seslerini, soluklarını bir araya getirebilmektir. 

Evvel Temmuz Festivali farklılıkları zenginlik olarak gören, barışı, demokrasiyi ve eşitliği esas alan bir bakış açısıyla gerek biçim gerekse içerik olarak çok yönlü olacak şekilde organize ediliyor. 

Konserlerde birçok dilde şarkılar söyleniyor, söyleşilerde konular hem yerel hem genel bağlamda emekten ekolojiye, kadın mücadelesinden Ortadoğu’ya kadar geniş bir yelpazede belirleniyor. 

Tüm bunları bütüncül olarak düşündüğümüzde o köprünün nasıl oluştuğunu daha net bir şekilde kavrayabiliyoruz...

Kaynak: GazeteDuvar