Ulusları Eşit Gören (Irkçı Olmayan) ve İnsanlığın Yüz Akı Olan Biri

Adıgeceyi-Çerkesçeyi sevmek için Adığe olmak gerekiyor mu? Sevmenin bir sınırının olamayacağını, bugün sizinle tanıştıracağımız bir Megrel (*) genç aracılığıyla anlatmaya çalışacağız. 

Adığe ile kardeş cumhuriyetlerimizde tanınan şarkıcı Amiran, çalışma biçimimize tanık olmak üzere birkaç kez  “Adıge mak” gazetesine geldi. Bilgisayar aracılığıyla Adığece bizi selamladı, kendisiyle Rusça konuştukça, bize Çerkesçe yanıt verdiğini fark ettik ve şaşırıp kaldık. Bu gibi nedenlerle Amiran’ın dünya görüşünü, Adığe geleneği ile Adığe özelliklerine duyduğu ilgiyi öğrenme gereğini duyduk. 

Amiran Adığece şarkıları, şiir ve besteleri mükemmel okuyor, değişik Adığe enstrümanlarını (müzik aletlerini) kullanabiliyor. Adığe geleneğine (yaşam biçimine) saygı duyma ve örnek alma yanında, Adığe yemeklerini beğeniyor ve isimlerini de biliyor. Adığe ulusuna duyduğu saygı, Adığe dili ile kültürünü derinlemesine öğrenmiş olmasından anlaşılıyor. Adığe gençleri ile arkadaşlık ve dostluk bağları kuruyor.

Bir besteci, şarkıcı, pşınave (akordiyonist) ve Adıgey’in onursal bir genci olan Amiran, şarkıların yaşamının bir parçası olduğunu söylüyor.

- 32 yaşındayım. Babam bir müzisyen değildi ve müzik eğitimi almamıştı, ama ilerlemiş yaşında gitar, akordeon ve piyano çalmayı öğrendi. Annem şarkı söylemeyi severdi. Şarkıları babam bestelerdi, ben de ondan etkilenmiş olmalıyım. Daha beş yaşında iken müzik aletlerine ilgi duymaya başladım, oyuncak bir gitarım vardı. Çocukluğumdan başlayarak ünlü Kafkas şarkıcılarıyla tanıştım. Annem beni 6 yaşımda iken Soçi müzik okuluna yazdırdı. Şarkı söylemeye yatkın biriydim. Thabısım Vımar (Ömer) adını taşıyan müzik kolejinde okudum, - dedi Amiran. 

Amiran’ın ailesi 1999 yılında Adıgey’e taşındı. Daha önce – Karadeniz kıyısında - Tuapse yakınındaki Şapsığ köyü Psıbe’de oturuyorlardı.

- Adıge geleneklerini ve insanlığını ailece benimsedik, bu nedenle Maykop’a yerleşmeye karar verdik. Adıgey evim oldu, Adıge ulusuna saygı gösteriyor ve değer veriyorum. Adıge gençleri kardeşlerim gibi yakınlarım oldu. Adıge düğünlerine gitmeyi ve oynamayı seviyorum.

Adığe yiyecekleri içinden şıps-past’e (Çerkes tavuğu), koyun eti, lılıbje (kavurma), pelkav (pestil) ve şeleme – halıjo’yu (çiy börek) seviyorum. Adıge özelliği taşıyan her şeyi seviyorum. Adıge yiyecekleri lezzetli, diyor Megrel genci.

- Adığe gelenek ve göreneklerini niçin ilgi çekici buluyorsun, - diye Amiran’a sordum.

- Adığe halkı arasındaki güzel barışçı ilişkiler dünya insanları için örnek alınmalı. Adığe Cumhuriyeti’nde büyük bir birlik ve beraberlik ilişkisi bulunuyor. Adığece güzel bir dil, telaffuzu ve ses tonu iç açıcı ve çekicı, Adığe kültürü üstün bir kültür, uzun bir geçmiş ve güzel bir geleneksel yaşam içinden süzülerek gelmiş. Adığelerin gösterdiği yiğitlikler en çok ilgimi çeken şeylerden oldu, bu nedenle Adığe tarihini öğrenmeye başladım.

- Adığe gelenek ve göreneklerine, Adığe karakterine uyumlu bir yaşamın var mı?

- Adığece çok yakınım olan bir dil, Megrelcemizi andırıyor, birçok sözcük ses ve anlam yönünden birbirinin aynı, uyuşuyor. Saygı, karşılıklı saygı ve kişiliğe değer vermek benim için önemli. Birçok Kafkas ulusunun kültürüne yakın olan biriyim: Abhazya, Osetya, İnguşetya, Çeçenya, Gürcistan, Dağıstan ve Azerbaycan kültürlerine ilgi duyuyorum. Bu toplulukların ezgilerini (melodilerini) icra etmeyi seviyorum. Makamları “Lezginkayı” örnekleyerek “Adığe Makamları” (Адыгэ мэкъамэхэр) adı altında bütün Kafkas uluslarının makam ve ezgilerini bir araya getiren ilginç bir albüm oluşturup yayımladım. 

- Megrelceye benzeyen hangi Adıgece sözcükleri biliyorsun?

- Adığece “namıs” (onur) sözcüğüne Megrelce “namus” diyoruz. Namıs, kendine değer verme ve başkalarının sana saygı duyması demek. Adığeler açısından bu şey yaşamın temeli, bu temeli korumaya çalışıyorum.

- Ne gibi güzel, sanatsal hedeflerin var?

- Sanat yaşamımı geliştirmek, Adığey’ime yakışır güzel şarkılardan oluşma bir albüm hazırlamak istiyorum. Ezgilerimi ve şarkılarımı dinleyenlerin beğeneceği işler için çalışıyorum.

- Amiran, repertuvarında kaç şarkı ve makam var?

- 200 üzeri makam var. Eski ve yeni makamları kullanıyorum. Yeni Adığe şarkıları hazırlıyorum. 18 müzik enstrümanını öğreniyorum: Rus akordeonu, akordeon, Oset akordeonu, Adığe akordeonu, gitar, mandolin, domra (üç telli saz), balalayka, piyano, flüt, ksilofon, vibrafon, phaçıç (şakşak), vd.

Adığe radyosunda ses mühendisi olarak çalışıyorum. En sevdiğim makamlar üzerinde çalışıyorum ve bunu severek yapıyorum. Geleneği, karakteri ve güzel davranış kurallarını yansıtan dansları çok seviyorum.

Ulusal dansların güzelliğini topluma yaymak istiyorum. Adığe dansı (oyunları) kanımda var, şarkı söylemek ruhumun bir parçası. Spora büyük bir önem veriyorum. Sabah koşusu yapmayı seviyorum.

- Hala evlenmemiş olduğunu görüyorum. Bir Adığe kadını ile evlenmeyi düşündüğün oldu mu?

- Megreller olarak bizdeki pseluh (evlenme görüşmesi) geleneği Adığelerinkine benziyor. Kızın evine birkaç genç birlikte gider, kibar ve üstü kapalı bir dille (çeğçelıbze) ve şaka yollu konuşur ve niçin geldiklerini Adığeler gibi Megreller de belli ederlerdi. Pseluh yapan (talipli olan) genç kızı beğenmişse, bunu kibar bir dille kıza duyururdu. Kız da teklifi beğenirse yumuşak bir dille karşılık verirdi. Evet, bir Adığe kızıyla yuva kurmak istiyorum. Güzel terbiye almış, gelenek ve göreneğe bağlı ve Adığe yemeklerini yapmasını bilen bir kızla evlenmek istiyorum. 

Amiran yorulmak nedir bilmeden çalışan biri. Dans yeteneği, birçok enstrümanı icra etmesi ile yaşama tutunmuş olan biri, bu da yaşamı ne denli sevmekte olduğunu belli ediyor. Cumhuriyetimizde işine önem veren kişilerin çoğalmaları, onların güzel ilişkiler içinde olmaları, yeryüzü uluslarının gelenek ve göreneklerinin güzel örneklere uygun olarak geliştirilmesi, çocukların en iyi örneklere göre yetiştirilmeleri, zengin ata mirasının korunması en başta gelen sorumluluklarımız arasındadır. Ulusal ayırım yapmayan (ırkçı olmayan), insanları bilime yönlendiren kişiler yarınlarda  barışın koruyucuları olacaklardır.

Lepşıko Fatim.

(*) - Megrel (Mingrel), Batı Gürcistan'da Lazcaya yakın bir dilde konuşan bir topluluk - hcy

Adıge Mak, 21 Temmuz 2021

Çeviri: Hapi Cevdet Yıldız