Aydemir’in, Çerkesçenin Öğretilmesi Konusunda Attığı İlk Adım

Çerkesçeyi (Adıgabzeyi) koruma ve geliştirme sorunu en güncel sorunlardan biri. İçinde bulunduğumuz dünya koşullarında – küresel dünyada - az nüfuslu küçük ulusların dilleri yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır, küçük – konuşanı az - dilleri ayakta tutmak ve geliştirmek için okullarda ve çocuk yuvalarında yoğun çalışmalar yapılmakta, bilgisayar ve internet ağı gibi iletişim olanaklarından yararlanılmaktadır.

Bu gibi dijital araçlar günümüz eğitim ve öğretiminde kullanılmaktadır. Bunlar arasında elektronik araçlar, sesli ve görüntülü kitaplar vb. bulunmaktadır. Bunlar kullanımı kolay araçlardır. Öğrenci aradığı şeyi çok kolay buluyor, gerekli bilgiye ulaşıyor, bakıyor ve bulduğu şeyi sesli olarak dinliyor. Şimdi sesli ve görüntülü bir yayından daha söz etmek istiyoruz.

Adıgecenin öğretilmesi anlamında önem taşıyan, ilk okul öncesinde ve başlangıcında kullanımı çok kolay olan şaşırtıcı  küçük bir aygıt (гаджет) var ve Çin’de bir fabrikada üretildi.

Aygıtın bizde de üretilmesi konusunda öncü ve sponsor olan kişi, ünlü iş insanı ve hayırsever Mecid oğlu Şevmen Kazret’tir. Mecid oğlu Hazret, küçük çocukların yeterince Çerkesçe konuşamamalarına, günlük konuşmalarında çoğunlukla Rusçayı kullanmaları durumuna çok üzülüyor. 

Hazret, “Çocuğun anadilini konuşmaya başlayacağı yer aile ocağıdır. Evde öğrendiği anadili ve telaffuz, ileriki yıllarda yön verici olacaktır” diyor. Katılmamak elde değil. 

Aygıtta yer alan Adıgece bilgi ve belgeleri derleyip aygıta  yükleyen kişi, "Megaintercorp" firması genel müdürü Bıte Aydemir’dir. Aydemir bir öğretmen değildir ama dilimizin korunması konusunda kaygılı ve duyarlı olan kişilerden  biridir.

Aygıt üç parçadan (öğeden) oluşuyor: Tablet, akıllı telefon ve bir küçük saat. Bu üç parçanın başlangıcında aygıt küçük çocuklara şöyle sesleniyor: “Küçük arkadaşlar! İnternetinize hoş geldiniz!”. Ardından akıllı telefon ve küçük saat üzerindeki yazı Adıgece ve Rusça olarak size tanıtılıyor. Adıgeceyi öğrenmek isteyen herkes, hangi ulustan olursa olsun bu aygıttan yararlanabilir.

Aygıtın her üç parçası da renkli bir kutunun içindedir. Üzerinde Şevmen Hazret’in resmi ve küçük çocuklara mesajı var: “Küçücük arkadaşlarım! Anadilimize ve geleneğimize değer verin!” 

Tablette 16 masal kayıtlı. Şöyle şeyler:

“İyi Adamın Biricik Oğlu”, “Yoksul ve Yaşlı Adamın Mal Paylaştırması”, “Küçük Kuş ile Tilki”, “Arıcının Başına Gelen”, “Ev Faresi ile Kır Faresi”, “Huzur İçinde Yaşamayı Seven Yaşlı Kadın”, “Tuz Vermeyen İhtiyar Adam”, “Bülbül”, “Yüz Bülbül ile Fil”, “İki Kirpi ile Hızlı Geyik”, “Karga, Saksağan ve Tiki”, “Üşengeç Kız”, “Aç Gözlü Köpek”, “Baykuş”, “Zenginin Malının Yoksul Gence Kalması”, “Kurt Mirası Şifa Kaynağıdır”.

Akıllı telefonda 16 konu bulunuyor:

“Alfabe”, “Meyveler”, “Sebzeler”, “İnsanın Kemikleri, Kas ve Damarları”, “Evcil Hayvanlar”, “Ormanda Yaşayan Hayvanlar ya da Yabani Hayvanlar”, “Giysiler”, “Çerkes Yemekleri”, “Ev Eşyaları”, “Yabani Kuşlar”, “Ağaçlar”, “Doğa”, “Bitişik Sözcükler”, “Sıfatlar”, “Fiiller”, vd.

Küçük saatte de 16 konu yer alıyor, bazıları şöyle:

“1’den 10’a kadar sayılar”, “Değişik renkler”, “Evde yaşayanlar, Ev halkı”, “Haftanın günleri”, “Adıge kabileleri”, “Yılın mevsimleri ve ayları”, “Annenin Şarkısı”.

“Annenin Şarkısı”nın söz ve bestesi Neğuç Said’e ait, şarkıyı okuyan da şarkıcı Hurene Az. 

Dijital telefon ve küçük saatte toplam 300 sözcük bulunuyor. Şimdiye değin böylesine çok yönlü bir çalışma ortaya konmamıştı. Bu nedenle bu çalışma şu an çok önemli bir adım.

Aygıt Adıge masallarını, Adıgece sözcükleri ve şarkıları, çocukların kolayca öğrenebilecekleri bir yardımcı ders aygıtı özelliğinde-düzenekte, güzel bir yardımcı ders aracı niteliğinde.

Aygıt Aralık 2022’de Adıge Devlet Üniversitesi’nde düzenlenen uluslararası bir konferansta tanıtıldı ve Adıgece dersi öğretmenlerine gösterildi ve beğenildi. Aydemir’in yanında getirdiği aygıtlar bir bir  incelendi. 

Ardından Aydemir, Adıge Cumhuriyeti Meslekleri Geliştirme Enstitüsü Müdürü Thağo Fatime ile görüştü ve onunla anlaştı.

Adıge ulusunun dilinin geleceği konusunda endişeli olanlardan biri de Aydemir’dir. “Çok zorlu yılları aşıp günümüze erişmeyi başarmış olan Adıgecemizi terk etmemeliyiz” diyor. Adıgecenin korunması ve geliştirilmesi mücadelesine katkı sunmayı görev sayıyor. 

Adıgecenin öğrenilmesi doğrultusunda atılan bu ilk adımın hayırlı uğurlu olmasını ve Aydemir’in tüm arzularının gerçekleşmesini diliyoruz.

Çesebej Nefset

Adıge Cumhuriyeti Meslekleri Geliştirme Enstitüsü bilim çalışanı.

Kaynak: Adıge Mak

Çeviri: Hapi Cevdet Yıldız

Çerkesya Hareketi Haber Merkezi