ХАБЗЭ Xabze Üzerine...

Ferhatıko Şıble 18.08.2017 – Hakurıne Hable

Kaybolması ve yozlaşmasına endişe duyan insanlar için Xabze yürek yarası bir meseledir. Günümüzde algı ve uygulamada yöresel farklılıklar ve koordinat uyuşmazlığı görülmektedir. Bunun tahlilini biraz gerilere giderek yaparsak daha doğru sonuçlara varabiliriz.

Xabze; Çerkesler’in var olduğu zamandan, yaşadığı trajik sürgün olayına kadar, toplu olarak bulundukları coğrafyada tarihsel süreç içinde müsbet (olumlu) gelişmeler kaydettiği gibi menfi (özünden uzaklaşıp olumsuz) durumlara da sahne olmuştur. Bunun da çeşitli sebepleri vardır.

Özünden uzaklaşma neticesinde en başta yaşadığı yozlaşma Theolojik alanda olmuştur. Özünde Monotheist olan yapısına biraz pagan/ımsı, biraz animizm gibi enteresan anlayışlar eklemlenmiştir. Sosyal yapısının feodal/imsi bir düzen almasıyla da özüyle çelişen yapılanmalar da olmuştur. Biz bu karanlık süreci fetret devri diyerek adlandıralım. Belki bu tarihsel süreç içinde kendini revize edebilecek yapısı varken sürgün neticesinde bu devinim tamamlanmadan durmuştur. Bu durma da stabil bir durma olmayıp kendi içlerinde farklı ülkelerde, farklı kültürel, siyasi, psikolojik yapılardan etkilenerek başkalaşma boyutunda devam etmiştir.

Sözün doğrusunu söylemek gerekirse; Kafkasya’da biraz Ruslaşma, Anadolu’da biraz Türkleşme, Ortadoğu’da biraz Araplaşma olduğu gerçektir. Koordinat uyuşmazlığı dediğimiz şeyde bu değişimler, başkalaşımlar neticesidir.

Günümüzde Çerkesler’in Xabze’nin merkezine bulunduğu coğrafyanın anlayışını yerleştirmeleri gerçeğin algılanmasını zorlaştırmaktadır. Ağzında peynir olan kendisini mandıra sanmaktadır.

Hakikati, son iki yüz yılın sosyo-kültürel incelemesini yaparak söyleyemeyiz. Köklerine, çok derinlere gitmemiz elzemdir. Yozlaşma ve değişimleri esas yapısından ayırmak zorundayız. Bunu aklıselim bir biçimde yapmak için göz önünde bulundurmamız gereken hususlar vardır. Duygusal yaklaşımlar, insan nefsine hoş gelen arzu ve davranışları meşrulaştırmak için Xabze’nin bir gereğiymiş gibi gösterme çabaları, dağıldığımız ülkelerin kültürlerinden sosyo-psikolojik etkileşim ve kişilerin kendi ideolojik yapılanmaları, sağlıklı bir tahlilin yapılmasına engel teşkil etmektedir.

Meselenin daha iyi anlaşılması için Kafkasya’dan, Anadolu’dan, Ortadoğu’dan somut örnekler vererek açıklayalım.

Günümüzde Kafkasya’da masa başında alkol sohbetleri, Xabze’nin Хъуахъо (X’uax’o) ritüeliyle süslenmiş, gerçekte kültürümüzle alakası olamayan Rus adetidir. Bunun bazı zevatların nefislerine hoş gelmesiyle meşrulaştırmaya çalışması yanlıştır.

Anadolu’ya geldiklerinde ilk dönem yaşanılan sultanlık ve ikinci dönem üniter devlet olunması yolunda izlenilen politika, başta psikolojik değişimle dalkavuk tiplemeler zuhur etmiştir. Bu tiplemelerin yönlendirdiği toplumsal yapı da Xabze ile uyuşan bir yapı değildir.

Ortadoğu’da Avrupalı sömürgecilerin gölgesinde gelişen oryantalist kompleksli yapı, orada yaşayan insanlara da sirayet etmiş ucube tiplemeler ve hayat anlayışları ortaya çıkmıştır.

Kişilerin siyasi, dini, ideolojik yapılanmaları; Xabze’yi mensubu oldukları ideolojinin felsefesiyle incelemeleri de yanlıştır. Çünkü Xabze kendine ait felsefesiyle varlık gösterir. Başka bir kalıba sokulması kendisi olmaktan çıkarılmasıdır.

Xabze nedir? Ne değildir? Konunun analizi kendine özgü yapılmalıdır. Tarihsel sürecin, coğrafi farklılığın getirdiği; psikolojik, sosyo-kültürel deformasyon dikkate alınmalıdır. Dünyanın farklı coğrafyalarında yaşayan Çerkesler’in ortak paydaları olduğu gibi, yukarıda saydığımız sebeplerden başkalaşımları da gerçektir. Kimse merkeze kendi bulunduğu yörenin, coğrafyanın anlayışını, şahsi ideolojik düşünce yapısını ve psikolojik algısını yerleştirmemelidir. Gerçeğe ulaşmak için; derine, en derine, köklere gidilmelidir. Gelecek Köklerdedir!...

Yine temelleri kendi özünden kaynaklanan bir metotla gelecek tesis edilmelidir.