Miras. Samir Hotko'nun 'Adıge' Adlı Kitabı Hakkında

2021 yılında, Tarih Bilimleri Doktoru Samir Hotko'nun "Adıge: Etnogenez, Tarihsel Etnografya, Siyasi Tarih. Cilt I: Etnogenez ve Kültürel Miras" adlı kitabı Maykop'ta yayımlandı. Tarih alanında doktora derecesine sahip ve Moskova'daki Rusya Bilimler Akademisi Medeniyet ve Bölgesel Araştırmalar Merkezi'nde kıdemli araştırma görevlisi olan Naima Neflyasheva, yayını ve akademisyenin Adıge çalışmalarına katkısını ele alıyor.

Yazar hakkında

1968 yılında Stavropol Krayı, İzobilny'de doğan Samir Hamidovich Hotko, tarihçi ve etnolog, Tarih Bilimleri Doktoru, T.M. Çeraşe Adige Cumhuriyet İnsani Araştırmalar Enstitüsü Etnoloji ve Halk Sanatları Bölümü Baş Araştırmacısı, Adige (Çerkes) Uluslararası Bilimler Akademisi'nin tam üyesi ve Adıge Cumhuriyeti Onurlu Bilim İnsanıdır. 19 monografi, kaynak derlemesi ve 100'den fazla makale yayınlamıştır. Samir Hotko, Adige tarihinde etno-politik köken, Karadeniz havzasındaki uluslararası ilişkiler sisteminde Adigeler, Kafkas Savaşı ve muhacir hareketi gibi önemli konuların incelenmesine önemli katkılarda bulunmuştur. 

Başlangıçların başlangıcı  

Samir Hotko, ilk kitabı "13.-18. Yüzyıllarda Çerkes Memlükleri"ni 1989'da yazdı. 34 yıl önce bile, henüz akademik yeterliliği olmayan bir Adıge Devlet Üniversitesi mezunu tarafından yazıldığı için biraz zorlayıcıydı. Kitap o dönemde akademik çevrelerde tartışmalara yol açmış ve okuyucuların beğenisini kazanmıştı.

Samir Hotko, ilk çalışmasında, uzun süredir yapay, yukarıdan aşağıya, yerel sınırlar içinde gelişen Adıge çalışmalarının kapsamını genişletmekle kalmadı, aynı zamanda Orta Çağ ve erken modern dönemlerde Çerkes askeri "göçmen emeği" ve Mısır'daki askeri varlığı konusunu da ele aldı. Bunu, sonunda akademik bir başyapıt haline gelecek olan kendine özgü üslubuyla yaptı.

"Çerkes Memlükleri" kitabı, Memlük kroniklerinden Avrupalı ​​gezginlerin anlatımlarına ve İtalyan ve Rus yazarların eserlerine kadar geniş bir yelpazedeki tarihsel kaynaklara dayanarak yazılmıştır. Kitabın güçlü yanlarından biri de yazarının edebi yeteneğidir; nal seslerini duyuyor, Orta Çağ Kahire sokaklarında Memlük atlılarının yanında yürüyor, gizli toplantılarını öğreniyor ve Memlüklerin binicilik becerilerini sergiledikleri yarışlara katılıyoruz. Aynı zamanda, sıradan Çerkes ailelerinden gelen bireylerin Memlük hiyerarşisinin ve Mısır'daki yönetici elitin en üst kademelerine nasıl yükseldiğini de düşünüyoruz.

Hotko'nun ilk kitabının yayınlanmasından bu yana yıllar geçti. Bu süre zarfında, "Çerkesya'nın Ada Uygarlığı", "Çerkesya'nın Keşfi" adlı kartografik monografi ve "Eski Çerkes Bahçeleri: Rus Kaynaklarının Aydınlattığı Kuzeybatı Kafkasya'nın Peyzajı ve Tarımı" da dahil olmak üzere birçok kitap yazdı. Ünlü Rus tarihçi ve filozof Yakov Gordin, ikincisini şöyle övdü: "2005 yılında, anlamsal ve olgusal zenginliğiyle şaşırtıcı bir yayın yayınlandı... Bu iki ciltlik eser, genel olarak Kafkasya ve özel olarak da Çerkesya tarihi uzmanı Samir Hotko tarafından yaratıldı."

"Adıge" adlı eser, disiplinlerarası bir yaklaşıma ve tarih, arkeoloji, etnografya, kültürel antropoloji ve kültürel coğrafya gibi bilimlerin kesişim noktasına dayanmaktadır. Yazar, ilk bölümde Kuzeybatı Kafkasya'nın tarihi ve kültürel mirasının konusunu ve yapısını incelemektedir: yalnızca temel Adıge unsurlarını değil, aynı zamanda en önemli çağsal etkileri de ele almaktadır.

Samir Hamidovich, profesyonel içgörü, deneyim ve keskin bir kaynak anlayışına sahip, başarılı bir tarihçi olarak arşiv kaynaklarıyla yoğun bir şekilde çalışmakta ve bunu yüksek düzeyde bir kaynak inceleme kültürüyle yapmaktadır. Bir tarihçinin, bir bulmacanın eksik parçası gibi varsayımları eksiksiz bir kavrama dönüştürebilecek tek bir bilgi satırı bulmak için yüzlerce arşiv envanterini ve dosyasını ne sıklıkla incelemek zorunda olduğunu biliyorum. 

"Orta Çağ ve Modern Zamanlarda Çerkesya Tarihi" 

Samir Hotko'nun akademik biyografisinde bir dönüm noktası, önemli monografisi "Orta Çağ ve Modern Zamanlarda Çerkesya Tarihi"dir (St. Petersburg Üniversitesi tarafından 2002'de yayınlanmıştır). Bu eser, yazarın Kuzey Kafkasya tarihini Çerkes etnik grubunun siyasi, kültürel ve manevi alanı olan tarihin prizmasından yorumlamasıdır.

Samir Hotko'nun da gösterdiği gibi, altın çağlarında Altın Orda, Ceneviz ve Venedik'le siyasi temaslarda ve ticarette bulunan Çerkesya, Kırım ve Osmanlı İmparatorluğu ile de organik olarak küresel tarihsel bağlamla bütünleşmişti. Hiçbir zaman tarihsel bir çevre olmamakla kalmayıp, Hotko'nun mecazi olarak "ada" olarak adlandırdığı benzersiz bir yerel medeniyet de oluşturmuştu. Güçlü fırça darbeleri ve bir sanatçının ustalığıyla, bilgin okuyucusunu Çerkes tarihinin kaderini ve seyrini şekillendiren tüm önemli olaylar boyunca yönlendiriyor.

Ben şahsen Hotko'nun kitabını "atmosferik" olarak adlandırıyorum; manzaranın, denizin, nehirlerin ve dağların tarih boyunca nasıl etkilendiğine dair gerçekten de birçok düşünce içeriyor. Kuzeybatı Kafkasya'da etnik köken ve manzara arasındaki sıkı ilişki, Adige halkının buradaki oluşumu ve varoluşu boyunca etnik kimliğinin temel özelliklerini tam olarak tanımlıyordu.

Samir Hotko, araştırmasının geniş kronolojik çerçevesi içinde Çerkes estetiğini ve Çerkes minimalizmini inceliyor. İkincisi, binicilik zırhından mimariye ve arma geleneğinden, zarif görgü kurallarına ve şövalyelik onur kuralı Vork Xabze'ye kadar neredeyse her şeyde kendini gösteriyor.

Tarihsel ve etnolojik araştırma 

"Adıge: Etnogenez, Tarihsel Etnografya, Siyasi Tarih. Cilt I: Etnogenez ve Kültürel Miras" adlı kitap, etnogenez sorunlarına, maddi kültürün evrimine, geçim sistemlerine ve tarihsel demografiye ayrılmıştır. İlk izlenimimi hemen belirteyim: Kitap, ölçülü ve akademik bir sunum tarzıyla öne çıkıyor. Kaynak ve literatür kapsamı açısından oldukça etkileyici bir monografi. Monografide yer alan bibliyografya, modern tarih yazımında Kuzeybatı Kafkasya tarihiyle doğrudan veya dolaylı olarak ilgili yayınların en kapsamlı ve en doğru bibliyografik tanımını derlemeye olanak tanır.

"Adıge" adlı eser, disiplinlerarası bir yaklaşıma ve tarih, arkeoloji, etnografya, kültürel antropoloji ve kültürel coğrafya gibi bilimlerin kesişim noktasına dayanmaktadır. Yazar, ilk bölümde Kuzeybatı Kafkasya'nın tarihi ve kültürel mirasının konusunu ve yapısını incelemektedir: yalnızca temel Adıge unsurlarını değil, aynı zamanda Büyük Yunan sömürgeciliği, Büyük Göç ve Avrasya bozkırlarının göçebe dünyasıyla ilişkili önemli dönemsel etkileri de ele almaktadır. Yazar, Adıge tarihi ve kültürel mirasını, böyle bir mirasın hiçbir katmanının tamamen unutulamayacağına inanan "palimpsest" (A. Assman, D. Zamyatin) kavramı temelinde incelemektedir. Her yeni nesil tarihçi ve beşeri bilimler araştırmacısı, seleflerinin deneyimlerini eleştirel bir şekilde yeniden ele alarak, görünüşte çoktan unutulmuş hikâyeleri ve isimleri yeniden canlandırmaktadır. "Palimpsest" fikri, Adıge tarihi ve kültürel mirasının yapısına dair yeni bir anlayışı da çağrıştırıyor; bu anlayış, yalnızca etnik ve dilsel olarak tanımlanmış bir olgu olarak değil, aynı zamanda Yunan, Ceneviz, Osmanlı ve bir dizi göçebe kültür gibi dış medeniyetlerin veya unsurların kültürel bir halefi olarak da karşımıza çıkıyor. Adıge atalarının temas kurduğu halkların adları, bilgileri, sembolleri ve gelenekleri, kültürlerinin bir parçası haline geldi.

Kafkasya'nın 13. yüzyılda büyük bir istikrarsızlık, savaş ve salgın hastalık bölgesi haline gelmesinden bu yana Adıge halkının tarihi demografisi ve sosyal tarihinin önemli yönlerinden biri köle ticaretidir. Samir Hotko, Çerkes nüfusunun Akdeniz-Karadeniz köle ticaretine katılımı üzerine oldukça ilgi çekici bir bölüm hazırlamış. Araştırmacı, tesadüfen anavatanlarından uzakta bulunan Çerkes kadınlarının kaderlerine odaklanıyor: Fransa'da Aisse, İran ve İngiltere'de Tinatin di Dziba, Moldova hükümdarı Lupu'nun eşi Ekaterina ve Osmanlı Valide Sultanları.

Genel olarak, "Adıge" kitabı, tarihsel anlatı ve incelikli antropolojik gözlemlerin ilgi çekici bir karışımıdır. Okuyucularını şüphesiz etkileyecek ve Adıge tarihinin karmaşık süreçleri üzerine derinlemesine düşünmeye sevk edecektir.