ADIGE BİLİMSEL GEZİ HEYETİ ŞAPSIĞE’DEN GERİ DÖNDÜ

05 Ekim 2013   Adıge Cumhuriyeti K’eraş Tembot Sosyal Bilimler Araştırma Enstitüsü (-kısaca “Adıge Enstitüsü”-) ve Adıge mak gazetesi çalışanları 23- 29 Eylül 2013 günlerinde, bir hafta süreyle Karadeniz kıyı yörelerinde (- Şapsığe’de-) araştırmalarda bulundular. Şapsığe’de yaşanan büyük kasırga- sel  felâketini araştırma dışında, biliminsanlarımız çok kişiyle de görüştüler, Şapsığların yaşamında gerçekleşmekte olan değişim ve dönüşümleri yerinde incelediler, çok sayıda haber ve belge  getirmiş olarak geri döndüler. Heyet başkanı Adıge Enstitüsü Dilbilimleri ve Sözlü Anlatılar Bölümü Başkanı BayanDr. Çuyeko Nefset idi. Ben de Adıge mak gazetesi adına bilimsel heyetin çalışmalarına katıldım. Heyet mensupları Şapsığe’deki köylerden Şehekey (*), Şhafit, Thağapş, Kalej, Šoyıko (ШIоикъо)  ve diğer yerlerde yaşayan insanlarla da görüştüler. Köylerin adlarının kökenleri, yer adları, eski dua ve ayin yerleri, yerlere ne gibi adlar verilmiş olduğu, bu adlara ilişkin anlatılar/ öyküler  (ĥiŝexer/ хъишъэхэр) değişik kişilerden derlendi. Şapsığe ormanlarında bulunan ağaç türleri, yabani hayvanlar, ırmaklardaki  balıklar ve adları da derlendi. Eski şarkıları, masalları (txıdeĵxer)  ve ağıtları (ğıbzexer) anlatacak/ okuyacak  kişiler artık kalmamıştı, ama o gibi kişiler Adıge köylüler tarafından iyi anımsanıyor ve anılarına büyük bir saygı duyuluyor. O gibi kişilerin özellikleri, anlattıkları, başarıları, davranış biçimleri ve söyledikleri şarkılar köylülerce  bizlere anlatıldı. Kıyıboyu Şapsığelilerin `– ekonomik ve sosyal-` yaşamlarının bu son yıllarda belirgin bir biçimde gelişmekte/ iyileşmekte  olduğu gözlemlenebiliyor. Köylerde çok sayıda yeni konutlar inşa ediliyor,  inşaatçı ve girişimci sayısı da az değil, etnik turizm (etnoturizm) gelişiyor.  Bu tür gelişmeler  yanında üzücü gelişmeler de yaşanıyor. Örneğin, gençler için yeterli ölçüde  iş yeri yok, toprağı serbestçe işleyemiyorlar, fındık bahçeleri ve çay plantasyonları çalı ve dikenlerle kaplanmış durumda, hayvan otlatacak  ve ot biçecek yerleri de kalmamış. Hepsinden daha üzücü olanı Adıgeceyi hızla unutmakta olmaları. Okullardan Adıgece dersler kaldırıldı, karşılaştığımız Şapsığların neredeyse tamamı bizimle Rusça konuştular. Bilimsel seferimiz çok ilgi çekti, heyet üyeleri ciddi çalışmalar yürüttüler. Şapsığe’nin Adıge Xase Örgütü yöneticileri, yerel yönetimlerin başkanları  ve köylüler bizi memnuniyetle karşıladılar.  Sefer heyetini düzenleyenlerin ve huzur içinde bize çalışma olanağı sağlayanların adlarını belirtmeden geçemeyeceğim. Bu kişiler arasında, gezimizi finanse eden ve  bilimsel geziyi düzenleyen kişi Adıge Cumhuriyeti Parlamentosu’nda milletvekili olan Ćermıt Muhdin'dir, ayrıca  Şapsığe’de yayınlanan “Şapsugiya” gazetesi genel yayın yönetmeni Nıbe Anzor, Kıyıboyu Şapsığe  Adıge Xase Örgütü Başkanı Ćaćıĥu Mecıd, hergün bizi gezdiren bir genç olan  Łıuju İnver, Maykop’taki Adıge Enstitüsü Müdürü Bırsır Batırbıy, “Adıge mak” gazetesi genel yayın yönetmeni Derbe Timur ve diğerlerini de belirtmeliyim. Bilimsel gezimize ve karşılaştığımız ilginç kişilere ilişkin izlenimlerimizi önümüzdeki günlerde gazetemizde yayınlayacağız. Ŝavko AsÍanguaş Adıge mak, 01 Ekim 2013 (*) – Şehekey köyü ve yazarın bu köye ilişkin gezi  yazısı için bkz.  Ŝavko AsÍanguaş, “Nıbe Batırbıy: “Cennette Yaşıyoruz Biz”, Adigehaber.