“Çerkesçe Doğa Olaylarını Anlatan Kelimeler”

Dünyamızın karla kaplandığı bu günlerde  atalarımızın bu alanda kullandıkları kelimeleri ve anlamlarını yeniden hatırlayalım.

Хьао- Bizi çevreleyen atmosferin soğukluğu,sıcaklığı,atmosferde meydana gelen hareketleri anlatmak için kullanılan kelime.Şavko Abubeçir sözlüğünde kelimeyi bu şekilde tanımlıyor.

Щыцыос- Yoğun ve taneler halinde yağan kar.Kesintisiz ve uzun yağarak toprak üzerinde birikim oluşturur."щыцыос yağarken evinde otur,yola koyulma" denir.

(Щыцыос къесэу узэрысым уимык1,гъогу утемыхь)

Ныожъ 1улъхь- Yoğun ve iri taneler halinde yağan kara denir.Çok sık yağan ve toprakta birikim yapan bir kar türü değildir.

Ос пхъапхъ - Küçük taneler halinde yoğun şekilde yağan kar türüdür.Toprakta çok az birikim yapar.

Осыкъау,осыукъо - Dağ yamaçlarında biriken kar tabakasının güçlü bir şekilde aşağıya doğru katlanarak kayması olayını anlatan kelime.Çığ. Atasözü "Çığı harekete geçiren küçük bir kuştur" der.( Осыкъаор бзыужъыем егъэхъые)

Къэрэу лъэкъо тхьак1ыжь - Bahar geldiğinde yağan son kar.

RÜZGAR ADLARI

Борен,борэжъ - Kuzey doğudan esen güçlü rüzgar.Yılın çeşitli zamanlarında eser.Novorossiysk ( ц1эмэз ) de denizde büyük dalgalanmalar yaratan güçlü rüzgar.

Шъхьэрэжь - Güney doğudan esen rüzgar.

Къамылыцжьыбгъ - Bataklık ve su kıyılarında yetişen sazların tepe kısımlarını donduran çok soğuk rüzgar.

Нэкъуай - Kuzey doğudan esen soğuk rüzgar.Genellikle kış soğuklarinı getiren rüzgardır.

Тыгъэжь - Doğudan esen rüzgardır,genellikle yağmur getirmez.

Хыжьы - Karadeniz yönünden esip genellikle yağmurda getiren rüzgardır.

Хыжьыхъужъ - Batı istikametinden güçlü esen rüzgar.

Акъужь - Dağ istikametinden esen serin hoş rüzgar.

Гъэлгъэжь - Kurak yaz aylarında esen sıcak rüzgar.

Гъэтхэжьы - Baharda esen ılık rüzgar.

Жьыкъумэ - Denizde oluşan fırtına.Bir işi birlikte yapmak anlamında " Hep birlikte üflersek fırtına yaparız" denir.( ц1ыфхэр зэужэ жьы зэдерэпщи хьыкъумэ хъун)

Хыуай - Denizde büyük dalgalanmalara yolaçan,yagmur,fırtına.

Жьыуай - Yağmurla karışık esen,zararlara yolaçan güçlü rüzgar.

Жьыгуу - Sıcak bahar rüzgarı.

Жьыхьарзэ - Toz kaldıran,hafif maddeleri sürükleyen,dönerek esen rüzgar.

Жьыбгъэуадж - Rüzgardan korunmak için arkasında durulan yer.

Жьыкъухь - Rüzgarla hareket eden deniz taşıtı.Yelken.

Жьыуап1э - Rüzgara maruz kalan yer.

Жьыхъужъ - Kuvvetli esen rüzgar.

Хыцук1,псыхьарз - Bulutlar ile deniz yüzeyi arasında oluşan sulu rüzgar.Rüzgarın denizden aldığı suyu yukarı kaldırıp başka bir yere götürüp boşaltması.Yöredeki insanlara büyük zararlar vermesi.Karadeniz kıyı boyu Şapsığda sıkça görülen olay.Hortum.

Kaynak: İbrahim Çetao, Adıge Mak gazetesi