Thaç Dağı Efsanesi

Çerkesya tarihindeki unutulmuş savaşlar: Cembulat'ın birliğinin Thach Dağı yakınlarındaki son savaşı (1864 baharı)

Bu efsane, Osmanlı İmparatorluğu'na göç eden Abadzeh ve Besleneev kabileleri arasında iyi bilinir. Sağ kalan az sayıdaki savaşçının, topraklarını değil, kendi halklarının anısını koruma konusundaki umutsuz çabalarını simgeler.

Kaynak: Diasporada dolaşan sözlü anlatımlar ve ağıtlar.

Dağın eteğindeki kamp:

Direnişin ana güçleri kırıldıktan sonra, Rus birlikleri, dağ eteklerindeki zor geçilen vadileri "temizleme" operasyonuna başladılar. Esir kamplarından biri, birçok Çerkes için kutsal sayılan Thach (Thach’) Dağı'nın eteğindeydi. Bu kampa, yıkılan köylerden Karadeniz kıyılarına gönderilecek insanlar getirildi. Esirler arasında çoğunlukla yaşlılar, kadınlar ve soylu Abadzeh kabilelerinin çocukları vardı.

Lider ve motivasyonları:

Çevredeki ormanlarda saklanan birliği, efsaneye göre altmış yaşını aşmış yaşlı ve saygın bir savaşçı olan Cembulat (Cembılat) yönetiyordu. O, prens olarak değil, deneyimli bir savaşçı ve eski geleneklerin (Adığe habze) koruyucusu olarak tanınıyordu. Oğulları önceki savaşlarda ölmüştü ve kampta sadece küçük torunu ile onun küçük çocuğu — soylarının son temsilcileri — bulunuyordu. Amacı, düzenli birliklere saldırmak değil, yakınlarını ve diğer kabile üyelerini esaretten kurtarmak için umutsuz bir girişimdi.

Cembulat’ın konuşması:

Saldırıdan önce Cembulat, savaşçılarını topladı. Efsanelerde aktarılan konuşması bilgece ve sertti:

"Beni dinleyin, savaşlardan tırnakları incelmiş kartallar! Şan kazanmak için gitmiyoruz. Atalarımızın şanı, bu zirvelerde esen rüzgarların tarihine işlenmiştir. Orduya karşı zafer için değil, soyumuzun son nefesi için gidiyoruz.

Aşağıda, toz içinde, geleceğimiz yatıyor. Orada bizim şarkılarımızı hatırlaması gereken çocuklarımız var. Orada yasalarımızı onlara aktarması gereken yaşlılarımız var. Bugün kılıçlarımızı çekmezsek, yarın isimlerimizi hatırlayacak kimse kalmayacak. Son savaşımızın bir kıvılcımı, kaçabilenlere yol göstersin. Düşman bilsin ki: Çerkes, silahıyla ayakta ölür, kaderine yüzünü dönerek. Ölürsek, atalarımıza döneceğiz ve onlara sonuna kadar savaştığımızı anlatacağız. Çocuklarımız için!"

Çatışmanın seyri:

Cembulat birliği bölündü. Daha küçük bir grup, kampın uzak ucunda gürültülü bir saldırı düzenleyerek ana kuvveti oyaladı. Bu sırada Cembulat ve diğer savaşçılar, kadınlar ve çocukların tutulduğu bölüme sızdı. Korumayı öldürüp, önceden keşfedilen patikadan insanları dağlara çıkarmaya başladılar. Ancak oyalama birliği hızla yok edildi ve takviye birlikler geçiş noktasına ulaştı. Kimsenin kaçmasına fırsat verilmeyeceğini anlayan Cembulat ve birkaç yoldaşı, patikanın dar bir yerinde canlı bir bariyer oluşturdular. Hayatta kalma şansı olmayan bir savaşa girdiler. Canları pahasına, kurtulan grubun (Cembulat’ın torunu dahil) ormanlık alana kaçması için takibi yeterince uzun süre geciktirdiler. Efsaneye göre, yaşlı savaşçı süngü darbesiyle öldü ama bir adım bile geri çekilmedi.

Folklordaki yansıması:

1)Cembulat ağıdı: Bu bölüm, sadece savaşçının ölümü değil, aynı zamanda bir dönemin sona erdiği ağıdın temelini oluşturur. İçinde şu dizeler vardır: 

"Cembulat’ı kurşun değil, omuzladığı yük, sonuna kadar bir kaya gibi taşıdığı sorumluluk yıktı."

2)Thach Dağı sembolizmi: Kutsal sayılan dağ, bu efsanede özgür Çerkeslerin son sığınağı, ebedi kalesi olarak simgelenir.

3)Anlamı: Bu savaş, birçok benzer çatışma gibi, ruhsal direnişin bir eylemiydi. Asıl sonucu askeri bir başarı değil, birkaç hayatın kurtarılması ve tam bir felaket anında onur ve haysiyetin korunmasıydı. Mücadele son anında bile, ölümü eylemsizliğin utancına tercih edenlerin olduğunu hatırlatması oldu.

ADIGI_TUT